در حالی که وابستگی شدید کشور به واردات خوراک دام باعث شوکهای قیمتی در بازار داخلی و افزایش مکرر قیمت محصولات دامی میشود، دولت بهدنبال راهبردهای تولید محصولات جایگزین برای خوراک دام وارداتی است تا وابستگی کشور به این محصولات وارداتی کاهش یابد.
افزایش وابستگی به واردات و همچنین موقعیت انحصاری واردکنندگان خوراک دام و نارضایتی همیشگی تولیدکنندگان دام و طیور این خواسته را در سطح گسترده در میان فعالان صنعت مربوطه ایجاد کرده است که دولت به سوی راهکارها و راهبردهایی حرکت کند که وابستگی کشور به واردات این محصولات بویژه در شرایط تحریم کاهش یابد.
الگوی غربی
وابستگی کشور در سطحی است که چندی قبل وزیر جهاد کشاورزی در اظهارنظری بیسابقه درخصوص وابستگی کشور به خوراک دام و طیورعنوان کرد: «الگوی صنعت دامپروری ما از دیگر کشورها مانند امریکا دریافت شده و این الگوگیری بهخاطر تفاوت اقلیم غلط است و باید اصلاح شود.» حجتی با بیان اینکه در صنعت طیور دنبالهرو امریکا شدهایم، یادآور شد: «اروپاییان مانند ما به خاطر محدودیتهای اقلیمی امکان تولید کنجاله سویا را نداشتند و برای کاهش وابستگی، کنجاله کلزا را جایگزین کنجاله سویا در تغذیه طیور کردند، اما با این موضوع در کشور ما مخالفت شد.»
وی با اشاره به جایگزینی کاه حاصل از گندم دیم به جای یونجه و جایگزینی خصیب جو بهجای ذرت علوفهای در تغذیه دامها در یک واحد دامداری پیشرو در استان تهران عنوان کرد که با این اقدام ضمن بهرهگیری از گیاهی که با استفاده از آب باران تولید میشود، شیر تولیدی و ارزش غذایی آن در این واحد دامداری افزایش یافته است.» حال محققان داخلی با مطالعه و بهرهگیری از تجارب داخلی و بینالمللی در زمینه جایگزینی نهادههای مورد نیاز صنعت دامپروری با توجه به ظرفیتهای بومی و در سازگاری با اقلیم تلاش میکنند.
راهبردهای اتکا به داخل
بررسی اظهارات وزیر جهاد کشاورزی و برخی مدیران و کارشناسان مؤسسات تحقیقاتی زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی نشان میدهد مجموعهای از طرحها و اقدامات اجرایی و تحقیقاتی در حال تدوین است تا علوفه تولیدی جایگزین خوراک دام وارداتی شود تحقیقات با طی دوره زمانی و با دریافت نظرات کارشناسی نهایی و عملیاتی میشود.
توسعه تولید خارشتر، توسعه کشت جو و استفاده از خصیب جو، بررسی اجرایی کردن افزایش سطح زیر کشت کلزا تا سطح دو میلیون هکتار، بررسی استفاده از سرشاخههای نیشکر و خرما برای تأمین خوراک دام، استفاده از ارقامی از گندم که مصرف دامی دارد و ارائه طرحهایی برای احیا و بهرهبرداری مشارکتی از علوفههای دیم مراتع از جمله طرحهایی هستند که قرار است با اجرای آنها واردات خوراک دام بتدریج کاهش یابد.
کاظم خاوازی، رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در گفتوگو با «ایران»، با اشاره به ارزش غذایی خارشتر اظهار داشت: مقرر شد کشت خارشتر بهصورت پایلوت در برخی روستاها انجام و از این گیاه بهعنوان علوفه برای دام سبک استفاده شود.
معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه کشت خارشتر و تبدیل آن به خوراک دام در دستور کار است، گفت: این طرح در تمام روستاهای مستعد شرایط آب و هوایی اجرا میشود. مرکز آموزش کشاورزی طرحهای اقتصادی نظیر کشت خارشتر را دنبال میکنند، این طرح میتواند ضمن ایجاد رونق اقتصادی در منطقه منجر به اشتغال و تأمین علوفه دامی نیز شود.
برنامههای تحقیقاتی برای کاهش واردات نهادهها
مجید حسنی مقدم، عضو دفتر تنظیم بازار وزارت جهاد کشاورزی نیز با تأیید برنامه جایگزینی واردات نهادههای دامی با تکیه بر تولید داخلی و افزایش تولید گیاهانی خاص گفت: بعد از وزارت علوم، سازمان آموزش تحقیق و ترویج کشاورزی بیشترین هیأت علمی را در اختیار دارد و عمده کار این سازمان افزایش بهرهوری تولید است. با توجه به ارتقای بهرهوری در سالهای اخیر، هر سال افزایش تولید به ثبت رسیده است.
وی افزود: بهخاطر محدودیت آب، به لحاظ کمی، افزایش سطح زیر کشت را برای افزایش تولید در نظر نداریم، بلکه افزایش تولید را با ورود دانش به مزارع و سهم مدیریت در مزارع افزایش دادیم. در برخی محصولات روند بهرهوری، افزایشی است اما در محصولاتی دیگر چنین نیست. مثلاً در تولید برنج، با توجه به اینکه ذائقه مردم مصرف برنج مرغوب است در توسعه کشت ارقام اصلاح شده، مقاومتهایی میشود اما در گندم و جو و سایر کالاها میزان زایش نسبت به رویش در حال افزایش است.
حسنی مقدم گفت: یکی از اولویتهای دولت تکیه بر تولید داخلی برای تأمین نهادههای دامی است و به همین دلیل در تولید به سمتی پیش میرویم تا هر سال متوسط عملکرد را بالا ببریم.
آمار چه میگوید؟
بر اساس آمار واردات، سالانه 15.6 میلیون تن انواع خوراک دام وارد کشور میشود که با توجه به تخصیص ارز 4200 تومانی، هزینه واردات آن حدود 3.3 میلیارد دلار میشود.
حال وزارت جهاد کشاورزی با انجام برنامههای تحقیق و آزمایشی تصمیم دارد، با تولید برخی از گیاهان و دانههای روغنی سطح وابستگی به واردات را کاهش داده و از خروج ارز جلوگیری کند.
بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته، 8 میلیون و 900 هزار تن ذرت، 2 میلیون و 400 هزار تن جو و یک میلیون و 405 هزار تن کنجاله وارد شده است.
میزان مصرف جو حدود 5 میلیون تن است و در نتیجه 50 درصد جو وارداتی است. میزان تولید ذرت نیز 600 هزارتن است و چون این محصول، آب بر است تولید آن توجیهی ندارد. اما در تأمین دانههای روغنی وابستگی ما بیشتر است. دانههای روغنی به دو صورت دانه سویا یا کنجاله وارد میشود. مصرف کنجاله در کشور 2.900 هزار تن است. دانههای روغنی هم سال گذشته به میزان 2 میلیون و 550 هزار تن وارد شده که 78 درصد آن تبدیل به کنجاله میشود. همچنین سال گذشته یک میلیون و 405 هزار تن کنجاله بهصورت مستقیم وارد کشور شد.
روند تغییرات قیمتی
بر اساس آمار سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، تا23 تیرماه امسال قیمت ذرت 35 درصد، جو 40 درصد و کنجاله 22 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. با اجرای تحریمهای دوباره، هزینه تأمین نهادههای دامی با وجود تخصیص ارز دولتی، بهخاطر مشکلات بانکی، افزایش قیمتهای حمل و نقل و مشکلات دیگر رو به افزایش نهاد.
عضو دفتر تنظیم بازار وزارت جهاد کشاورزی، معتقد است افزایش قیمتها در این بخش نسبت به کالاهای دیگر افزایشی کنترل شده است که بیشتر ناشی از افزایش هزینههای حمل و نقل و قیمت جهانی است چون تخصیص ارز امسال نیز مانند سال گذشته همان ارز 4200 تومانی است و بخشی از افزایش قیمت نیز به این دلیل است که سال گذشته تا تیرماه ارز 3800 تومانی به واردات نهادهها اختصاص پیدا میکرد پس متوسط قیمت ارز دولتی در کل سال 97 را اگر حساب کنیم بالا رفته است. نسبت به بقیه کالاها افزایش قیمت نهادهها کنترل شده است. بر اساس آمار واردات، هر سال 20 میلیون تن انواع خوراک دام وارد کشور میشود. بنابراین با برنامه کاهش 20 درصدی واردات نهادهها، صرفهجویی ارزی در این بخش رقم خواهد خورد.
چرا دولت دنبال خودکفایی است؟
چالشهای تنظیم بازار بهگونهای است که تأخیر در واردات محصولات باعث نارضایتی مصرفکنندگان آن شده است، از سوی دیگر، دولت با ورود به بازار تلاش میکند سازوکارهای عرضه و تقاضا را تنظیم کند.
مجید موافق قدیری، رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان نیز از وضعیت مناسب ذخیره نهادههای دامی خبر داد، اما گفت:«به خاطر تحریمها روند واردات زمانبر شده و گاهی واردات 6 ماه به طول میکشد.»اوهمچنین مشکلات تخصیص ارز را دلیل دیگری در طولانی شدن روند واردات عنوان کرد و افزود:«هزینه واردات بعد از تحریمها حدود 25 درصد افزایش یافته است.»در همین حال، عضو دفتر تنظیم بازار وزارت جهاد کشاورزی در خصوص فرآیند واردات و تخصیص ارز میگوید: «عملکرد بانک مرکزی در شرایط تحریم و غیر تحریم متفاوت است و در شرایط تحریم تخصیص منابع ارزی روند دیگری را طی میکند. اما در حوزه کشاورزی بانک مرکزی تمام همکاریها را انجام میدهد تا خللی در واردات نباشد. میزان ورود کالاهای کشاورزی در سال 97 نسبت به سال 96، 14درصد رشد دارد که میزان واردات این موضوع را تأیید میکند.»توزیع خوراک دام مشکل دیگری است که تولیدکنندگان نسبت به طولانی بودن زمان آن گلهمند هستند. رئیس انجمن خوراک دام توصیه میکند: «برای اینکه خوراک دام در زمان کمتری به دست مصرفکننده برسد، توزیع آن نیز به دست بخش خصوصی باشد.»
در این خصوص حسنی مقدم عضو دفتر تنظیم بازار وزارت جهاد کشاورزی گفت: «ورود دولت به موضوع توزیع، به معنای بهبود شرایط توزیع بوده است ، دولت وظیفه ذاتی خود یعنی نظارت بر روند را انجام میدهد و فرآیند قیمتها نشان میدهد که قیمتها روند مناسبی دارد اگر هم مشکلی باشد ناشی از مباحث بیرونی مانند قیمتهای جهانی است.» به گفته وی، سیاست دولت مبنی بر تجارت آزاد با کمترین دخالت است. اما عدم دخالت به معنای رها کردن بازار نیست، بلکه دولت نظارت را انجام میدهد. تاجر کالا را وارد میکند یا خودش کالا را مستقیماً توزیع میکند یا کالا از طریق مباشر توزیع میشود، این فرآیند سالها بوده است. حسنی مقدم گفت: اما در مورد توزیع کنجاله که قیمت آن از اسفندماه سال گذشته بهطور غیرمتعارف بالا رفت، دولت در توزیع آن ورود پیدا کرد و بر اساس دستورالعمل، از آن تاریخ توزیع با هماهنگی سازمان جهاد کشاورزی استانها است و کنجاله فقط به واحدهای فعال با توجه به میزان ظرفیت تولید آنها داده میشود تا عدالت رعایت شده باشد چون ارز یارانه ای باید به هدف خود برسد. اما باوجود مشکلات تحریم، هیچ کمبودی بخصوص در تأمین نهادهها نداشتیم و هماهنگی خوبی بین ما و بانک مرکزی وجود دارد و در تأمین ارز کمترین چالش را داریم.
منبع ایران
